Hooggevoelig vs PTSS
Wat is het
Diagnose hoogsensitiviteit bestaat van 1996, de diagnose PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis) sinds het einde van de 2de wereld oorlog. Toch is hoogsensitiviteit bekender en meer geaccepteerd dan PTSS, terwijl PTSS ruim 75 jaar bestaat. In beide gevallen is er weinig informatie en zijn er weinig cijfers bekend, maar 15 tot 20% van de bevolking is hoogsensitief, 7,4 % van Nederland heeft een PTSS. Hierdoor zij beide diagnose opgegroeid zonder dat er de juiste informatie, kennis en kunde was, om hierbij geholpen te worden.
Een persoon met HSP, heeft dit vanaf zijn geboorte, voelt snel de stemmingen aan van een ander persoon. Bij een PTSS kan dit lastig zijn om hiermee om te gaan en overweg te kunnen. Bijvoorbeeld bij stress dan voelt dit en neemt de persoon dit over. Zoals bijvoorbeeld bij een kassa waar meerdere personen aan het wachten zijn, de persoon voor heeft veel stress dan is dit duidelijk voelbaar voor de persoon met HSP en PTSS. De persoon kan hierdoor een bui krijgen. Een PTSS kunt u altijd oplopen of de diagnose kan altijd gesteld worden, hoogsensitiviteit is aangeboren. Van beide diagnoses komt u niet vanaf, het is belangrijk om te gaan met de signalen en de problematiek, om het onder controle te krijgen.
Hoogsensitiviteit is gevoeligheid vanuit u bewustzijn en uw zintuigen en is fijngevoelig. Hierdoor komen gevoelens en emoties makkelijker binnen en voelen ze alles beter aan. Hooggevoeligheid is gevoeligheid vanuit de aura en is overgevoelig. Hierdoor ontvangt de persoon te veel prikkels en krijgt u door stres en dit kan op lange termijn leiden tot een burn-out.
Een PTSS heeft door het trauma last van hooggevoeligheid, het trauma zorgt voor extra prikkels op een dag, daarnaast is de persoon gevoelig voor geluid, licht, geuren en smaken. Bij een hoogsensitief persoon word hij fijngevoelig door een aantal gebeurtenissen uit het verleden niet geheel zijn verwerkt. Bij hooggevoelige personen kunnen kleine prikkels zorgen voor een grote reactie.
Hypogevoelige personen zoeken veel lichamelijk contact op door bijvoorbeeld te komen kroelen, stoeien en/of aanraking. Hypogevoelige personen zien veel details. Deze personen kunnen details zien die anderen niet opmerken, door dat ze meer bezig met de omgeving dan andere mensen. Deze personen kunnen de wereld als zeer chaotisch ervaren, door de overgevoeligheid voor onder andere geluid. Hierdoor zullen deze personen ook eerder een verandering in de omgeving onmiddellijk opmerken. Wanneer er iets veranderd in de omgeving kan het zijn dat een persoon dit niet meer herkend. Hypergevoelige personen willen liever niet (onverwacht) aangeraakt worden en zien veel over het hoofd of sluit zijn ogen.
Herkennen
Mensen met PTSS zetten het eigen belang en de problematiek op de eerste plek en daarna komen anderen, ze zijn vaker geneigd afstand te nemen van personen en personen te vermijden. Bij hoogsensitieve personen is dit andersom en staat het eigen belang op de 2de plek en zijn ze erg begaan met de mede mens. Beide vinden het lastig nieuwe contacten te maken en deze goed te onderhouden. Beide zijn vaak teleurgesteld in de gesprekspartner en de gesprekken zijn vaak lastig en zwaar, waardoor dit beide uitput.
Personen met PTSS en hoogsensitiviteit hebben rechtvaardigheid hoog in het vaandel staan en kunnen niet tegen oneerlijkheid of onrechtvaardigheid. Als zaken niet naar waarheid of eerlijkheid worden gezegd dan hebben deze personen hier extra last van. Als een persoon gelijk heeft en het is duidelijk dat dit zo is, maar de persoon krijgt het niet, zal het snel de strijd op zoeken en blijven bewijzen dat het wel zo is.
Beide diagnose zijn door de hooggevoeligheid zeer alert op veranderingen in de omgeving. Wanneer er veel druk is of de druk word opgevoerd, kunnen beide daar niet goed tegen en raken hierdoor extra geprikkeld en kunnen dan geïrriteerd raken. Bij het maken van fouten is het voor beide een moment van stress en onzekerheid, daarom zorgen de personen ervoor dat er zo min mogelijk fout gaat. Beide zijn de gehele dag aan het piekeren.
Door dat iemand hooggevoelig is, voelt hij sneller pijn dan iemand anders. Het zenuwstelsel van iemand met PTSS is verstoord door de vele stress en onrust in het lichaam, hierdoor heeft de persoon vaak last van rugklachten en pijn in het hoofd door de vele gedachten en onrust in het volle hoofd. Bij hooggevoelige personen zal daarom het zenuwstelsel vermoeid aanvoelen en hebben mensen vaker last van rugklachten. Voor mensen met bijvoorbeeld autisme/ptss kan het mee neuriën van een liedje genoeg zijn om een extra prikkel te krijgen, wat vaak als een pijnlijk iets word ervaren. Omdat dit zo word ervaren is de kans ook erg groot dat deze persoon woedend of angstig reageert.
Hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit hebben veel last van prikkels van geuren, geluiden, felle lichten. De harde geluiden van een sirene, komen bij hooggevoelige mensen nog harder binnen, hierdoor gaat er een knop aan die stress of onrust geeft. Hierdoor kunnen personen snel overgevoelig raken. Beide hebben vaak te maken met een schrikreactie op een hard geluid of iets onverwachts en voelen zich niet op hun gemak in drukte. Hypogevoelige personen vinden het dijn om felle , glinsterende, weerspiegelende oogverblindende kleuren of lichten te zien. Hypergevoelige personen kijken weg van felle glinsterende weerspiegelde oogverblindende kleuren of lichten. Hypogevoelige personen vinden het fijn om sterke geuren waar te nemen. Hypergevoelige persoon zijn gevoelig voor geur en kan geuren als onprettig ervaren. Hierbij gaat het vaak om sterke geuren zoals parfum, sigarettenrook en wasmiddelen. Ook geuren kunnen verwarrend zijn en moeilijk uit te schakelen en heeft dan ook het zelfde effect als de geluiden.
PTSS Door de stress en de onrust van een PTSS word een persoon sneller overprikkeld en is hierdoor snel een hooggevoelig persoon. Ook is de nachtrust vaak lastig kort of heeft de persoon te maken met nachtmerries waardoor er overdag veel stress en prikkels zijn. Een persoon met PTSS kent geen dagen zonder stress over gevoelige momenten. De momenten worden vaak erger naar mate de tijd de PTSS duurt. Bij het oplopen van het trauma en na het verwerken ervan blijft en persoon hooggevoelig. Dit kan in de loop der jaren verminderen met een juiste begeleiding, geheel verdwijnen zal het niet. Het kan wel leefbaar worden gemaakt.’
Hypogevoelige personen zoeken graag drukke plekken op, is steeds op zoek naar nieuwe activiteiten en uitdagingen. Hypergevoelige personen kunnen niet goed tegen mensenmassa’s, ‘Doet het liefst de hele dag dezelfde activiteiten. Mensen met een PTSS vermijden graag drukke plaatsen.
Mensen die hooggevoelige, hoogsensitieve mensen (HPS), zijn, zijn veel gevoeliger voor prikkels, reacties en/of emoties dan andere mensen. Bij hypergevoelig personen wordt er vaak overdreven gereageerd op een zintuiglijke prikkel. Hypogevoelig/onderprikkeld wil zeggen dat je niet of weinig reageert op prikkels. Het kan ook zijn dat er een combinatie van zowel hypergevoelig/overgevoelig en hypogevoelig en dat dit elkaar afwisselt.
Gevolgen
Gevolgen van hoogsensitiviteit kunnen onder andere zijn: een burn-out, chronische vermoeidheid, depressie, grote stemmingswisselingen of verslavingsproblematiek. Bij een PTSS kunnen de gevolgen zijn chronische vermoeidheid, depressies, grote stemmingswisselingen, te hoge dagelijkse stress, paniek en angst niveau.
De gevoelswereld van beide is afgeschermd en beide hebben een muur om zich heen waar het veilig is. Door de muur ontvangen mensen minder prikkels en hebben ze minder last van de diagnose. Personen zijn vaker alleen en vermijden plaatsen , doordat drukte en overprikkeling, die diagnose erger maken, met gevolg een sociaal isolement.
Doordat deze personen meer bezig zijn met het verwerken van prikkel en voorkomen van overprikkeling zijn ze vlugger overbelast en raken sneller vermoeid. De symptomen die u dan merkt zijn dat u zich minder goed kan concentreren, u bent snel afgeleid en u kunt meer prikkelbaar zijn. Hierbij kunt u stress ervaren wat klachten aan de schouders, nek of hoofd kan geven.
HSP staat voor Hoog Sensitief Persoon. Deze personen zijn gevoeliger en kunnen snel overprikkeld raken. Wanneer een persoon een PTSS heeft ontwikkeld hij een HSP. Deze word alleen niet als een vast staande diagnose gezien en opgeschreven, het is een signalen die hoort bij PTSS. PTSS is onder te verdelen in meerdere diagnoses en hebben vaak van allerlei diagnose apart, maar als belangrijkste de PTSS. Door de trauma’s die zijn opgelopen is een persoon met PTSS gevoeliger als anders. Hoe langer een PTSS onbehandeld blijft hoe gevoeliger de persoon word. De personen zijn vaak hooggevoelig voor geluid, drukte en geuren. Dit heeft veelal te maken met het trauma dat is opgelopen. Een bepaalde geur kan herinneren aan een persoon of een situatie waar de persoon liever niks meer mee te maken heeft.
Terug trek gedrag, vermijd films en televisieprogramma’s. Bij beide diagnose is dit gedrag aanwezig, zoals bij PTSS het vermijden van prikkels en daarom op een andere plek zijn. Bij hoogsensitief is dit bijvoorbeeld naar een drukke dag op uw werk en dan de ontspanning opzoekt in een donkere ruimte. Bij PTSS worden programma’s gemeden omdat ze herinneren aan de gebeurtenis of door een concentratieprobleem, bij hoogsensitiviteit worden films gemeden door de spanning, actie, geweld of de prikkels.Veranderingen, prioriteit Structuur, ritme en regelmaat zijn heel belangrijk, wanneer dit ontbreekt verloopt een dag niet goed. Voor mensen die hoogsensitief zijn of PTSS hebben, bouwen een veilig schild om zich heen, waardoor ze zich beschermen tegen dingen die overweldigd zijn of die ze van slag maken. Beide hebben moeite met een dagplanning die zomaar in eens word veranderd, de structuur/planning kan niet gevolgd worden en dit geeft onrust en paniek.
Meerdere dingen tegelijk, prestatiedruk. Hoe drukker het is en hoe meer dingen te gelijk, hoe meer stress en onrust. Door de onzekerheid van het wel of niet goed doen word een persoon onzeker en zal de presentie minder goed verlopen. Een hoogsensitief persoon vind het lastig als er meerdere dingen tegelijk zijn, omdat hij zo geen overzicht heeft en meer drukt voelt. Daarnaast word de persoon nerveus als het niet goed presteert
Hypogevoelige personen maken eten extra zout/zoet/zuur en neemt grote happen, Eet oneetbaar dingen of bijt, zuigt of likt in of aan voorwerpen. Hypergevoelige personen eten slecht, neemt kleine happen of vindt smaken heel sterk, Heeft veel moeite met eten, lust niks of wil niks nieuws proeven. Voor mensen met PTSS is het afhankelijk wat de stress met hen doet, hierdoor gaan mensen veel of weinig eten.
Plan
Welke signalen heeft u en hoe kunt u hier betere grip op houden? Wat heeft u hiervoor nodig? Houd een dagboek bij met de schema’s van stress of ptss om een beter overzicht te krijgen van de signalen en wanneer deze voorkomen. probeer de trigger achter de signalen te herkennen zodat u deze kunt aanpakken of voorkomen. Bij hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit is meer rust belangrijk, door het te veel aan prikkels, raakt het lichaam uit balans, door te rusten, kan dit gedeeltelijk herstellen. Om overweg te kunnen met de hooggevoeligheid is het zaak uw levenswijze aan te passen op de diagnose.
Hooggevoeligheid kunt u behandelen door gesprekken met psycholoog om te leren omgaan met de diagnose en de gevolgen. Daarnaast kan relax of ontspanningsoefeningen en veel bewegen helpen om de prikkels te verminderen. Een PTSS kunt u laten behandelen door een psycholoog door EMDR te gaan volgen. Dit zijn 5 sessies waarin het trauma word verminderd en minder aanwezig is.
Wat kunt u doen om de HSP te verminderen? Welke geluiden triggeren u? Hoe kunt u deze zoveel mogelijk vermijden? Houd voor een aantal dagen het PTSS schema bij waarin u aangeeft hoeveel last u heeft van de signalen. Wat heeft u er aan kunnen doen de siganlen te verminderen? Heeft het geholpen om uw voeding aan te passen of om beter te slapen? Houd het slaapschema bij. Om duidelijkheid te krijgen over het aantal uren dat u slaapt en wat de oorzaken zijn dat u niet slaapt. Leer zoveel mogelijk van momenten die zijn gebeurd. Wat ging er goed en wat minder? Hoe kunt u dit in het vervolg aanpakken en verbeteren?
Was u al hooggevoelig of bent u dit geworden? Heeft u altijd al last gehad van stress of van HSP signalen? Raakte u altijd al sneller geprikkeld of is dit gekomen naar het oplopen van een nare gebeurtenis? Welke verschillen merkt u van voor de trauma en nu? Bij hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit is meer rust belangrijk, door het te veel aan prikkels, raakt het lichaam uit balans, door te rusten, kan dit gedeeltelijk herstellen. Om overweg te kunnen met de hooggevoeligheid is het zaak uw levenswijze aan te passen op de diagnose.
Probeer zoveel mogelijk de rust te vinden in het dagelijks leven door mindfullness, relax en ademhalingsoefeningen. Om de stress kwijt te raken is het belangrijk dagelijks meerdere keren op een dag actief bezig te zijn. Bijvoorbeeld 3x per dag in de ochtend, middag en avond even fietsen. Door het te verspreiden op een dag heeft u er meer aan als in 1x 15 minuten fietsen.
Wat kunt u doen als de HSP te hoog op loopt? Maak een activiteitenlijst met activiteiten die u kunt gaan doen als de stress oploopt. Bijvoorbeeld even naar buiten en een wandeling maken, de gedachten van u afschrijven of muziek luisteren met een ontspanningsoefening. Hoe beter u de HSP onder controle heeft en hoe beter u er mee overweg kunt hoe beter leefbaar het word.
Waar kunt u terecht voor ondersteuning of begeleiding bij zowel de HSP als de PTSS? Voor een PTSS kunt u terecht bij een psycholoog waar u kunt vragen om een EMDR behandeling. Voor een HSP kunt u terecht bij een coach voor HSP. In beide gevallen is het leren omgaan met de signalen en het leefbaar maken en krijgen van de situatie. Praat over de signalen met hulpverlening of met naasten, zij kunnen u helpen en ondersteunen. Daarnaast kunnen zij u tips geven hoe u de prikkels anders kunt aanpakken. Meld u aan bij lotgenootgroepen voor contacten met logenoten en om vragen te stellen.
Bespreek met de persoon welke signalen hij/zij ervaart van de hooggevoeligheid en welke prikkels dit verergeren. Zorg ervoor dat de persoon zo min mogelijk deze prikkels krijgt. Weet wat u moet doen als de persoon overprikkeld is. Dit is niet voor elke persoon hetzelfde en niet iedere keer zal de oplossing werken. Vaak zijn er meerdere oplossing nodig om het te verminderen.