PTSS door de Bijlmerramp

Wat is het

In oktober 1992 boorde een Boeing 747 vrachtvliegtuig van luchtvaartmaatschappij El Al zich in de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Bijlmermeer om 18 uur 35 minuten en 50 seconde. Van het vliegtuig begaf motor 3 het en deze kwam tegen motor 4 die ook afbrak, hierdoor ging het vliegtuig scheef hangen en werd het onbestuurbaar.

Het vliegtuig heeft nog 3 rondjes boven Amsterdam gevlogen voor het neer stortte. Daardoor kwamen 43 personen om het leven, onder wie de driekoppige bemanning van het vliegtuig en de enige passagier van het toestel.

Het vliegtuig had 240 kilo grondstof voor het zenuwgas Sarin aan boord. De stof, DMMP (dimethyl methylfosfonaat), was bestemd voor het Israël Institute for Biological Research in Ness Ziona bij Tel Aviv. Dit blijkt uit een vrachtdocument in het bezit van NRC Handelsblad.

Een PTSS loopt iemand op, naar een zeer heftige gebeurtenis, die levensbedreigend is, de persoon ervaart veel angsten en paniek op het moment, door de vrees voor het leven. De persoon ervaart vanaf dag 1 na de gebeurtenis nachtmerries, prikkelbaarheid, slaapstoornissen, geïrriteerdheid, schrikachtigheid, deze klachten worden niet minder door het te verwerken of los te laten en zijn minimaal 2 maanden aanwezig.

Herkennen

Sprakeloos, onvoorstelbaar, chaos , verward rond rennen, mensen kwijt, overal brokkenstukken, mensen springen van de flat, personen overal verband, vlammen tussen de flats, iedereen in paniek, verschrikkelijke puinhoop, troep in de lucht moeite met ademhaling, plunderen, kerosine geur, de grootste ramp ooit. Na de ramp veel miskramen kanker, baby’s met vergroeiingen, suïcidale personen.

Het is logisch dat een persoon die de gehele ramp op de plek is geweest dat de persoon een PTSS heeft opgelopen. De gebeurtenis is wel zo heftig dat een persoon het niet kan verwerken, er zijn vele personen overleden, er was gif aan boord, de papieren die niet klopte, het vliegtuig wat een deel van de flat wegvaagt.

Het is niet iets kleins wat een persoon heeft mee gemaakt, direct na de ramp kon worden vastgesteld dat er vele zouden zijn met een PTSS. In 2009 is er pas officieel vastgesteld dat een “aantal” personen, ongeveer 10, PTSS heeft opgelopen. Het heeft heel veel impact op een persoon.

In berichten over de ramp staat niet omschreven dat een persoon een trauma heeft opgelopen, de klachten die horen bij een trauma, zoals slapeloosheid, nachtmerries, herbelevingen. De klachten komen vaak gelijk of naar enkele weken en het is belangrijk deze te laten behandelen om het te veranderen.

• Alertheid; waakzaam zijn op de omgeving, het gebeurde plotseling, het zou zo weer kunnen gebeuren, wie weet wanneer een volgende keer is.
• Angsten; van wat er is gebeurt, hoe het verloop is en wat de gevolgen zijn voor de gezondheid, het onverklaarbaar ziek zijn, waardoor het dagelijks leven minder goed gaat en zaken zoals werken niet meer kunnen. Alles stond in de brand, bomen, huizen, auto’s, het vliegtuig.
• Depressie; De personen waren meer depressie en hebben meer negatieve gedachten, het moment en de gedachten eraan zorgen dat een persoon meer somber gestemd is op een dag. Het lukt de persoon minder goed de draad weer op te pakken.
• Herbeleving; van het moment van de ramp wat regelmatig als een film word afgespeeld, het lijkt of het opnieuw gebeurt. In het gevoel, gedachten en emoties, compleet terug in het moment van toen en dat met grote regelmaat, het kan dagelijks zijn.
• Machteloosheid; De persoon moet het over zich heen laten komen, het maar ergens accepteren om er mee te kunnen leven, de persoon heeft het niet kunnen voorkomen of een persoon niet kunnen redden.
• Nachtmerrie en angstige dromen over het trauma; De persoon heeft vanaf dag 1 last van nachtmerries die zo naar zijn als of de persoon nog steeds in de situatie zit, of het weer opnieuw gebeurt, elke dag opnieuw. De dromen kunnen zijn alleen van het moment, en langzaam steeds groter worden door wat er daarna gebeurt (als begin, verhaal).
• Negatieve gedachten / afgestompt gevoel; De personen voelen zich onveilig op de plek waar ze zijn, hebben minder het gevoel personen te kunnen vertrouwen, de overheid laat het afweten en komt met een minimale vergoeding.
• Prikkelbaar; Door minder rust te ervaren en veel spanningen is een persoon meer prikkelbaar op een dag. De personen krijgen weinig gehoor bij de klachten en kunnen hierdoor een kort lontje hebben. De personen hebben het gevoel van onveilig en angsten en zijn hierdoor sneller getriggerd.
• Schrikreacties of paniek buien; De persoon kan naar de ramp nog steeds last hebben van geluiden waarvan een persoon schrikt, het kan een hard geluid zijn dat plotseling is. De persoon kan meer last hebben van angsten die paniek veroorzaken.
• Slecht kunnen concentreren; Door veel gedachten aan de ramp, is het hoofd meer vol, hierdoor is het voor een persoon veel moeilijker om de concentratie ergens bij te houden. De persoon heeft meer last van hoge signalen als stress en angsten waardoor dingen veel minder goed gaan.
• Vermijden; van het gesprek om het over het onderwerp te hebben, het geeft triggers, herinneringen, vermijden van de omgeving door te verhuizen naar een andere stad, ver weg van de rampplek, het voelt niet goed om er nog langer te wonen
• Wantrouwen: De personen kunnen door het wachten op meer duidelijkheid, wantrouwen in de overheid, er is geen duidelijkheid gegeven, er is veel weggestopt en verder genegeerd. Het vliegtuig had niet mogen vliegen met de gebreken die op de grond al duidelijk waren, ook de lading is niet duidelijk aangeven of is veel onduidelijk over. Het wantrouwen kan zorgen voor extra moeilijkheden met het vinden van de oplossingen, de personen zullen zich niet gehoord en begrepen voelen.

De ramp heeft het leven van de persoon in 1 dag totaal veranderd. De personen in de flats kende elkaar goed, vele hebben de ramp niet overleeft. De persoon is alle bezittingen, dierbare spullen en huis kwijt. Er is heel veel gebeurt in een zeer korte tijd, er werd heel makkelijk gezegd dat het tussen mensen hun oren zat als ze er nog last van hadden. Steeds meer mensen kregen lichamelijke klachten van ademhalingsproblematiek en wonden dit kwam door de stoffen in de lucht van het gas uit hert vliegtuig.

Wanneer personen die niet bij de ramp de beelden terug zien met het nieuws en de gehele gebeurtenis, roept dit gelijk van alles op, beelden komen op, gedachten houden meer bezig, dit geld al voor de rest van het land, laat staan voor een persoon die er zo dichtbij was wat dit doet met een persoon.

Behandelen

De overheid deed pas onderzoek naar de problematiek naar 5 jaar, het onderzoek werd gedaan door het AMC. PTSS /psychose volgens overheid die vragenlijsten verstuurde in plaats van medisch onderzoek mensen, worden van het kastje naar de muur gestuurd. Zowel lichamelijke problematiek als mentale problematiek zijn niet behandeld en goed onderzocht.

In 1992 word in Geinwiek geprobeerd meteen aan sociale vernieuwing te doen. 40% van de bewoners blijkt werkloos. Men bereikt zo’n 150 bewoners: 47 mensen weet men aan werk te helpen, 51 gaan een opleiding volgen en 42 wordt uitval. De 42 personen die uitvallen komt door psychische problematiek.

Brandweer, politie, ambulance die het hebben ervaren, die alles hebben gezien, de lichamen die verbrand zijn, die uit het huis moeten, de emoties van de bewoners en omwonende, voor hen is het duidelijk dat het een PTSS is. Voor bewoners is het vaak niet vastgesteld, dit vaak omdat klachten anders worden omschreven en na enige tijd word gedaan of een persoon er geen last van kan hebben.

In AT5 staat vermeld dat een agente die toen aanwezig was in 2009 nog steeds last heeft van PTSS klachten, dit is 26 jaar later. Er is in de jaren weinig aandacht geweest voor de mentale gevolgen van de Bijlmerramp, hierdoor zijn veel personen niet behandeld voor het trauma, zijn signalen wel aangeven maar anders opgevat, de personen hebben niet de juiste nazorg gehad, toen niet en nu vaak nog steeds niet.

Mensen komen vanuit de verre omgeving naar de ramp plek, op vele plekken word het voor hulpverleners moeilijk om de personen tegen te houden, door de personen word er minder bij stil gestaan dat er net een grote ramp is geweest, sommige is het gelukt door alles heen te komen om bij de wrakstukken te kijken. Personen in witte pakken hebben bewijsmateriaal zoek gemaakt, hierdoor kunnen veel dingen niet worden onderzocht en zijn er nog steeds veel vragen. Er is niet veel bekend over de personen in witte pakken die door vele bewoners zijn gezien, het blijft een raadsel wie de personen zijn.

De overheid heeft zeer lang ontkent dat er andere spullen in zaten als bloemen, fruit, parfum en onderdelen vervoerde.

• In 1994 gaf de toenmalig minister aan dat er geen verboden dingen in zaten, in 1996, 4 jaar na de ramp, vermoedelijk een overtreding heeft begaan met de vrachtdocumenten.
• Op 21 april 1998 was er overleg tussen de Nederlandse minister van V&W Jorritsma en de Israëlische minister van Transport Shaul Yahalom, die in ons land op bezoek was. Door Jorritsma werd een lijst overhandigd met een overzicht van dat gedeelte van de lading waarover geen detailinformatie beschikbaar is. Dit betrof een kwart van het bruto-ladinggewicht ter grootte van circa 29.000 kg. Het zou niet-gevaarlijke stoffen betreffen.
• 30 sep 1998 Nog op de dag dat een parlementaire enquête werd voorgesteld, onthulde de NRC dat het toestel ook 190 liter oftewel 240 kilo DMMP aan boord had, goed voor de productie van 270 kilo sarin. Het is een van de vier essentiële grondstoffen voor het zenuwgas sarin

Gevolgen

Iedereen die was op de rampplek heeft een PTSS opgelopen. De hulpverleners die de eerste hulp verlenen , mensen uit hun huizen halen, verbrande personen, de brand, het gat in de flats, de impact van de gebeurtenis, de personen die het zagen gebeuren, kunnen hier de rest van hun leven last van houden, PTSS is een diagnose die een persoon makkelijker oploopt dan weer vanaf komt.

In 1998 is er een 3de tussentijds onderzoek gedaan, aan het onderzoek deden 92.00 personen mee, gedaan door het AMC Amsterdam en Nivel Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg .

• 300 hadden gezondheidsproblematiek door de ramp, psychische klachten en algemene en niet gespecificeerde klachten als angsten, slaapstoornis, concentratieproblemen
  • Angsten, slaapstoornis en concentratieproblemen zijn typische PTSS klachten, ook nachtmerries en herbelevingen
  • Slaapstoornis kan komen door nachtmerries aan de momenten van toen, aan het piekeren en zorgen maken over de gebeurtenis en het verloop erna, niet durven in te slapen of niet kunnen doorslapen, het veranderen van het dag en nachtritme om prikkels te vermijden
  • Angsten aan de gebeurtenis, het kan zo weer gebeuren, angsten van de gezondheid, angsten van een herbeleving van de gebeurtenis.
• 400 twijfels bij huisarts klachten zoals vermoeidheid en pijnen
  • Pijnklachten kunnen voortkomen uit de stress en angsten die een persoon ervaart naar de gebeurtenis.
  • Vermoeidheid kan komen door minder goed slapen, meer piekeren, nachtmerries, mindere rust kunnen vinden.

Het onderzoek geeft eigenlijk al in 1998 aan dat er personen zijn met een PTSS minimaal 300. In 2009 spannen 10 personen nog een rechtszaak aan tegen de overheid, vanwege PTSS en willen een claim en schade vergoeding. Veel personen werden niet serieus genomen met de PTSS klachten die werden aangeven. In dit gehele onderzoek komt 0 x PTSS of trauma voor.

De personen hebben een auto immuunziekte opgelopen, minimaal 18 bewoners. PTSS is zelden of niet vastgesteld, van de 544 personen word 5% aangegeven, hierdoor hebben veel personen wel de klachten van PTSS maar nooit de erkenning gekregen, dat dit komt door de ramp.

Depressie is hier losgekoppeld van PTSS, maar de oorzaak van een depressie zeker bij deze gebeurtenis, ligt bij de herbelevingen, herinneringen, nare gedachten, personen verliezen, toekomst?? Het is een signaal van de PTSS, de hoofd oorzaak is het trauma. Wanneer de depressie word behandeld, blijven nare gedachten, herbelevingen en nachtmerries, die veel al de depressie veroorzaken.

Het aantal mensen dat PTSS zou hebben moet minimaal op 50% zijn van de personen, ongeveer 250, minimaal alle hulpverleners, zeker die er waren net na dat het gebeurt was, daarnaast nog bewoners. Het was zo groot en heftig dat een persoon er niet over heen kan stappen. De diagnose is vaak niet gesteld, voor hulpverleners is het zeer naar, deze hebben overduidelijk een PTSS, ze zijn getraind, de bewoners hebben een PTSS, maar hebben niet de mogelijk het aan te pakken, de personen kampen met een chronische PTSS.

Een agent die ter plaatsen was rook de geur van kerosine, wanneer de agent nu op bijvoorbeeld Schiphol komt en de geur weer ruikt geeft het direct herinneringen en beelden aan het moment van toen. De agent heeft er in 2017 nog erg veel last van, het zegt veel over hoeveel impact het heeft op een persoon. De kerosine is een trigger voor de persoon die herbelevingen kan veroorzaken of buien of een nachtmerrie. In het filmpje is duidelijk de emoties te zien van de agent als er nu nog over word gesproken.

De schade vergoeding die personen kregen was erg laag, om te kijken of men in aanmerking kon komen, werd er gevraagd naar de opleiding, hoe lager het niveau hoe minder vergoeding. Uiteindelijk hebben de personen te samen 1 miljoen gulden. De 10 personen die een rechtszaak zijn gestart eiste 50.000 gulden per persoon.

Plan

In de jaren na de ramp tot nu 2022 is er erg weinig bekend over de gevolgen van de ramp voor de mentale gezondheid. Personen hebben een trauma opgelopen door een ramp met een vliegtuig. Het is vreemd dat het onderwerp PTSS niet voorkomt in de onderzoeken naar de schade aan de gezondheid, terwijl het over duidelijk is dat deze personen een trauma hebben. De personen hebben jaren te weinig aandacht gehad voor het leed dat is ervaren.

Er zou meer erkenning moeten komen voor de slachtoffers van de ramp, de schade die ze hebben opgelopen. Het zou een onderwerp moeten zijn die word besproken met maatschappijleer, in de geschiedenis les. Ere kunnen veel dingen van de ramp worden geleerd, het is belangrijk dat het niet vergeten word en de personen gehoord worden in de schade die ze tot op de dag van vandaag nog steeds hebben.

Elk jaar word er op 4 oktober een herdenking gehouden op de rampplaats. Op de plek van de ramp is in 1996 een monument opgericht. Nu 30 jaar later is er een serie gemaakt over de ramp: rampvlucht npo1. Heeft een gouden kalf gekregen.